Er werd bij ons
niet over gepraat

Verlies is iets van alle leeftijden. Vaak denk je op jonge leeftijd nog niet aan het afscheid van een dierbare. Als er dan plotseling iemand overlijdt, is dat een nieuw proces waar je nog nooit mee te maken hebt gehad. Zeker als er thuis niet veel over gepraat werd, kan een afscheid heel onverwachts voelen. Liesbeth is open over het afscheid van haar broer en moeder, die allebei overleden toen ze 20 jaar oud was.

‘Toen ik 20 was, had mijn moeder al een ziekte waar ze aan zou overlijden. We zaten daar als familie middenin. Toen kwam ineens het nieuws dat mijn broer was verongelukt. Hij zou dus nooit meer thuiskomen. Wat het nog lastiger maakte, is dat mijn ouders heel erg gesloten waren over alles rondom de dood. Er werd gewoon niet over gepraat. Ook waren uitvaarten toen nog erg traditioneel en ging dat vooral via de kerk. We hadden geen rouwbegeleiding en het verdriet voelde veel te groot om aan te gaan’.

Goed afscheid nemen

‘Ik heb toen van mijn broer geen afscheid genomen. Ik kon dat gewoon niet aan. Ik was verslagen en voelde heel veel boosheid. Dat werd uit eindelijk een soort rouw die ik heb opgekropt en die er pas tientallen jaren later uitkwam. Het is zo belangrijk om goed afscheid te nemen, op je eigen manier. Laat je daarin ook niet dwingen door je omgeving, want hoe je dit wil doen is voor iedereen heel persoonlijk. Open over afscheid zijn is heel belangrijk, maar je kunt je nooit écht voorbereiden op verlies. Hoe oud je ook bent.’

Afscheid van ouders

‘Mijn moeder overleed een half jaar later. Ook dat bleek nog een lastig punt te zijn in de familie. We hadden het er met elkaar niet veel over. Maar de vorm waarin je zelf afscheid neemt is belangrijk. Ik heb gemerkt rond het overlijden mijn broer dat het ontwijken van het afscheid heel veel effect heeft gehad. Dus zelfs als je er liever niet mee bezig bent, is het goed om toch in de buurt te zijn. Als je jezelf dan bedenkt, ben je er in ieder geval. Je weet nooit vooraf wat je er bij voelt. Toen mijn vader een aantal jaar later overleed werd ik depressief. Ik heb uiteindelijk hulp gezocht en een manier gevonden waarbij ik zelf mijn verdriet vorm kan geven. Schilderen helpt daarbij. Ik zocht een uitlaatklep en vond dat in creativiteit. Daar kan ik veel van mezelf in kwijt en het helpt me ruimte te geven aan mijn gevoel. '.

Zelf een rol spelen

‘Uiteindelijk zag ik dat ik steeds meer kon met de ervaringen die ik had en wilde ik ook een stuk gaan bijdragen. Ik ben toen gaan assisteren in de uitvaart. Ook dat heeft me veel geholpen bij het plaatsen van mijn eigen verlies. Ik heb gezien dat actief meedenken heel veel steun kan bieden aan nabestaanden. De uitvaartverzorger heeft daarin een hele grote rol. Die is er altijd voor de familie in een hele zware tijd en zorgt dat de nabestaanden zich kunnen richten op hun rouwproces. Door allerlei taken uit handen te nemen, maar ook door naasten van de overledene actief de betrekken bij het afscheid als ze dat willen.  Als assistente kon ik ook veel betekenen. Soms is een hand op de schouder al heel waardevol.’

Jouw emoties zijn van jou

‘Het helpt om open over afscheid te zijn. Ook al weet je nooit hoe het loopt, kun je wel bedenken wat er bij jou past. Zorg dat er ruimte is voor jouw eigen emoties. Iedere traan die je laat, brengt een klein beetje ruimte in je verdriet om weer van iets nieuws te genieten. En ergens ga je dan wellicht voelen dat de scherpste kantjes van het missen een beetje verzachten. Mijn ervaring was uiteindelijk dat de beste manier om te helen bestond uit de pijn juist echt te kunnen en durven voelen’.