Help Oekraïense vluchtelingen
bij een overlijden

Apeldoorn, 9 augustus 2022

Gemeenten in Nederland kampen met vragen over Oekraïense vluchtelingen die in Nederland komen te overlijden. Dat merkt niet alleen Team Bijzondere Uitvaarten van Monuta, maar ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de veiligheidsregio’s. Jaarlijks kunnen tot circa 1.000 Oekraïense vluchtelingen in Nederland komen te overlijden. Dat blijkt uit een berekening van Monuta op basis van het sterftecijfer bij het huidige aantal van 70.660 geregistreerde vluchtelingen [1] dat in ons land verblijft. Daarom is er nu op initiatief van Monuta een handreiking voor medewerkers en vrijwilligers over hoe zij om kunnen gaan met Oekraïense overleden vluchtelingen en hun nabestaanden. Deze handreiking is te downloaden op de website van de VNG en onderaan deze pagina.

“Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, kwam in Nederland een ongelofelijk helpende kracht op gang. Veiligheidsregio’s, gemeenten, gastgezinnen, vrijwilligers en hulporganisaties vingen Oekraïense vluchtelingen op. Ook bij het overlijden van een Oekraïense vluchteling komt deze helpende kracht vrij. De betrokken medewerkers en vrijwilligers zijn alleen vaak aan het zoeken naar duidelijkheid over regels, mogelijkheden, rituelen en gebruiken en hoe het organiseren van een afscheid in z’n werk gaat,” zegt Hans Bleijerveld, directeur Team Bijzondere Uitvaarten bij Monuta.

Mogelijke overlijdens in Nederland
Naarmate de oorlog voortduurt en het aantal vluchtelingen toeneemt, zal ook het aantal Oekraïense vluchtelingen in Nederland dat komt te overlijden toenemen. Met het huidige aantal geregistreerde vluchtelingen ligt de verwachting van het aantal overlijdens tussen de 629 en 1.011 per jaar. Omdat vooral vrouwen en kinderen geregistreerd zijn in Nederland, kan het aantal overlijdens lager liggen. Tegelijkertijd zijn er ook geluiden dat onder meer in de ziekenhuizen Oekraïense vluchtelingen worden behandeld met een zorgelijke gezondheid. Een voorzichtige indruk geeft het beeld dat het merendeel van de Oekraïense nabestaanden niet over voldoende financiële middelen beschikt om een uitvaart in Nederland te bekostigen. Daardoor kan het zijn dat in de gemeente van overlijden een beroep wordt gedaan op de voorzieningen op grond van de Wet op de lijkbezorging.

Aan de bel getrokken 
“Vanzelfsprekend lag de prioriteit bij het organiseren van de opvang voor Oekraïense vluchtelingen, maar al snel merkten we dat niet was voorzien dat bij tijdelijk nieuw leven in ons land helaas ook de dood hoort. Omdat de verantwoordelijkheid voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen grotendeels bij de lokale overheid ligt, werden gemeenten overvallen met de zorg voor overledenen en nabestaanden. Daarom hebben we bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en de VNG aan de bel getrokken. Want we willen samen voorkomen dat vluchtelingen die al een trauma hebben meegemaakt, ontredderd raken in ons land – door hen zo goed mogelijk te helpen en tot steun te zijn bij een overlijden van een naaste. Want iedereen verdient een afscheid met een goed gevoel,” zegt Bleijerveld.

Handreiking voor gemeenten
Team Bijzondere Uitvaarten benaderde het Ministerie van BZK en de VNG met het voorstel een projectgroep te formeren die gezamenlijk de informatievoorziening richting gemeenten organiseert. Dat heeft geleid tot een handreiking voor medewerkers en vrijwilligers. De komende periode wordt de handreiking verrijkt met ervaringen uit het land. Aan de handreiking hebben de volgende instanties meegewerkt: Branchevereniging Gecertificeerde Nederlandse Uitvaartondernemingen (BGNU), Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB) en Veiligheidsregio Fryslân. Monuta zal binnenkort de handreiking ook beschikbaar stellen in het Oekraïens zodat nabestaanden een beter beeld krijgen hoe in Nederland een uitvaart wordt georganiseerd en hoe zij geholpen kunnen worden.

Download de handreiking 'Onze zorg voor Oekraïense ontheemden die in Nederland komen te overlijden' 

Download het factsheet 'Verantwoordelijkheid lijkbezorging bij overlijden Oekraïense ontheemden' 

[1] Aantal vluchtelingen in Nederland: rijksoverheid.nl

[2] Sterftecijfer Nederland voor corona (2018): CBS

[3] Sterftecijfer Oekraïne voor corona (2018): Indexmundi.com